ข้าวหลาม เป็นอาหารชนิดหนึ่ง ซึ่งในสมัยก่อนคนไทยจะใช้กระบอกไม้ไผ่ในการหุงข้าวด้วย ข้าวที่ได้จะมีลักษณะเป็นทรงกระบอก เชื่อมกันด้วยเยื่อไผ่ทำให้เป็นรูปทรงสวยงาม แต่ในปัจจุบันนี้ คนไทยนิยมนำมารับประทานเป็นขนมหวาน โดยมีส่วนผสมคือ ข้าวเหนียว กะทิ และบางตำราจะมีการใส่ถั่วดำด้วย
ข้าวหลามสอดไส้โมจิ เป็นข้าวหลามที่นำเอาไส้โมจิแต่ไส้ของขนมโมจิ ที่นิยมและชื่นชอบเช่น ไส้ถั่วไข่เค็ม แห้ว เผือก มะพร้าวอ่อน ฯลฯ มาสอดใส่เข้าไปในเนื้อข้าวหลาม เพื่อให้ได้รสชาติจัดจ้านในการบริโภค
การทำข้าวหลาม ควรเลือกข้าวใหม่ คุณภาพดี เมล็ดข้าวสวยไม่หัก ใช้ไผ่ข้าวหลามเท่านั้น ในการทำกระบอกข้าวหลาม เพราะด้านในกระบอกจะมีเยื่อไม้ เหมาะสำหรับการทำข้าวหลาม
ไผ่ข้าวหลามมีคุณสมบัติพิเศษ คือ ปล้องยาว 30 – 60 เซนติเมตร มีขนาดหลายแบบทั้งเล็ก กลาง ใหญ่ และเยื่อไผ่ร่อนดีมาก ทำให้การปลอกออกจากลำไผ่ได้ดีมีทั้งความหอมได้รูปทรงของข้าวหลาม
การเผาไฟโดยใช้ความร้อนปานกลางเผาให้สุกอย่าให้ไฟลุกจะทำให้ไหม้กระบอก ควรเป็นลักษณะไฟถ่าน ใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง
(1774)